هوش هیجانی (EI) به توانایی درک، کنترل و ارزیابی احساسات اشاره دارد. برخی از محققان معتقدند که هوش هیجانی قابل یادگیری و تقویت است، درحالیکه برخی دیگر ادعا میکنند که این ویژگی ذاتی است. توانایی بیان و کنترل احساسات ضروری است، اما توانایی درک، تفسیر و پاسخدادن به احساسات دیگران نیز بسیار حائز اهمیت است.
دنیایی را تصور کنید که در آن نمیتوانید بفهمید چه زمانی یکی از عزیزانتان احساس ناراحتی میکند یا یکی از همکارانتان عصبانی است. روانشناسان از این توانایی بهعنوان هوش هیجانی یاد میکنند و حتی برخی از کارشناسان معتقدند که هوش هیجانی میتواند در موفقیت شما در زندگی مهمتر از IQ باشد.
مؤلفههای هوش هیجانی و راههای تقویت آنها چیست؟
دنیل گولمن، روانشناس آمریکایی که به گسترش هوش هیجانی کمک کرد، میگوید هوش هیجانی پنج مؤلفه اصلی دارد:
- خودآگاهی
- خودتنظیمی
- انگیزه
- همدلی
- مهارتهای اجتماعی
هرچه بیشتر، هر یک از این زمینهها را مدیریت کنید، هوش هیجانی شما بالاتر میرود؛ بنابراین، بیایید با جزئیات بیشتری به هر مؤلفه نگاه کنیم و بررسی کنیم که چگونه میتوان هر کدام از آنها را بهبود داد.
1. خودآگاهی(Self-awareness)
اگر از خود، آگاهی داشته باشید، همیشه احساس خود را میدانید و متوجه هستید که چگونه احساسات و اعمال شما میتواند بر افراد اطراف شما تأثیر بگذارد. خودآگاهی داشتن به معنای داشتن تصویری روشن از نقاط قوت و ضعف خود است و این به معنای داشتن رفتاری فروتنانه است.
برای بهبود خودآگاهی خود چه کاری میتوانید انجام دهید؟
- یک ژورنال داشته باشید:مجلات به شما کمک میکنند تا خودآگاهی خود را بهبود ببخشید. اگر هرروز فقط چند دقیقه وقت صرف نوشتن افکار خود میکنید، با این کار شما به درجه بالاتری از خودآگاهی میرسید.
- سرعت خود را کم کنید:هنگامی که خشم یا احساسات شدید دیگری را تجربه میکنید، کمی سرعت حرکت را کاهش دهید تا دلیل آن را بررسی کنید. به یاد داشته باشید، مهم نیست که شرایط چگونه باشد، شما همیشه میتوانید نحوه برخورد با آن را انتخاب کنید.
2. خودتنظیمی(Self-regulation)
افرادی که خود را بهطور مؤثر کنترل میکنند، به ندرت به دیگران حمله میکنند، تصمیمات عجولانه یا احساسی میگیرند، نسبت به مردم باورهای کلیشهای دارند یا ارزشهای آنها را به خطر میاندازند. بهطور کلی خودتنظیمی، تلاش در جهت حفظ کنترل است.
به گفته گلمن، این مؤلفه از هوش هیجانی، انعطاف پذیری و تعهد یک فرد نسبت به مسئولیت پذیری شخصی را نیز شامل میشود.
چگونه میتوانید توانایی خودتنظیمی را بهبود ببخشید؟
- ارزشهای خود را بشناسید:آیا شما تصور روشنی دارید از اینکه در چه موقعیتی مطلقاً سازش نخواهید داشت؟ آیا میدانید کدام ارزشها برای شما مهمترین هستند؟ مدتی را به بررسی اصول اخلاقی خود اختصاص دهید.
- اگر میدانید مهمترین چیز برای شما چیست، پس هنگام تصمیم گیری اخلاقی احتمالاً مجبور نخواهید شد که دو بار فکر کنید چون شما انتخاب صحیحی را انجام میدهید.
- خود را مسئول بدانید:اگر تمایل دارید هنگام مواجه شدن با مشکلات، دیگران را سرزنش کنید، لطفاً کمی متوقف شوید. تعهد خود را بپذیرید و به اشتباهات خود اعتراف کرده و با عواقب آن مواجه شوید، هرچه که باشد شما احتمالاً شب بهتر میخوابید و به سرعت احترام اطرافیان را جلب خواهید کرد.
- آرام بودن را تمرین کنید:دفعه بعد که در یک وضعیت چالش برانگیز قرار گرفتید، از نحوه عملکرد خود بسیار آگاه باشید. آیا با فریاد زدن به شخص دیگری، استرس خود را تسکین میدهید؟ تمرینات تنفس عمیق را انجام دهید تا خود را آرام کنید.
- همچنین، سعی کنید تمام موارد منفی را که میخواهید بگویید، یادداشت کنید و سپس آنها را پاره کرده و دور بریزید. بیان این احساسات روی کاغذ (و نشان ندادن آنها به کسی!) بهتر از بلند گفتن آنها برای اطرافیان شما است. علاوه بر این، این به شما کمک میکند واکنشهای خود را به چالش بکشید تا اطمینان حاصل کنید که چقدر آنها منصفانه هستند.
3. انگیزه(Motivation)
درجهای که فرد قادر به ایجاد انگیزه در خود و دستیابی به اهداف خود است. کسانی که انگیزه دارند، مبتنی بر موفقیت، متعهد، خوش بین و دارای ابتکار عمل هستند. افراد خود انگیخته بهطور مداوم در جهت اهداف خود فعالیت میکنند و استانداردهای فوق العاده بالایی برای کیفیت کار خود دارند.
چگونه میتوانید انگیزه خود را بهبود ببخشید؟
- دوباره بررسی کنید که چرا کار فعلی خود را انجام میدهید:شما ممکن است به آسانی فراموش کنید که در حرفه خود چه چیزی را واقعاً دوست دارید؛ بنابراین، کمی وقت بگذارید تا به یاد بیاورید که چرا این کار و حرفه را میخواستید.
- اگر از کار خود ناراضی هستید، تکنیک پنج چرا برای یافتن ریشه مشکل را امتحان کنید. شروع از ریشه، اغلب به شما کمک میکند تا وضعیت خود را به روشی جدید بررسی کنید؛ و اطمینان حاصل کنید که گزارههای هدف شما تازه و پرانرژی هستند.
- بدانید که کجا ایستادهاید:تعیین کنید که چقدر برای زندگی و کار انگیزه دارید. ارزیابی انگیزه زندگی میتواند به شما کمک کند تا جایی که ایستادهاید را درک کنید.
- امیدوار باشید و چیز خوبی پیدا کنید:افراد با انگیزه معمولاً خوش بین هستند، مهم نیست که با چه مشکلی روبرو هستند. استفاده از این طرز فکر ممکن است نیاز به تمرین داشته باشد، اما ارزش تلاش آن را دارد. هر بار که با یک چالش، یا حتی یک شکست مواجه شدید، سعی کنید حداقل یک چیز خوب در مورد آن وضعیت پیدا کنید.
- این مورد ممکن است چیزی کوچک باشد، مانند یک تماس جدید، یا چیزی با اثرات طولانی مدت، مانند یک درس مهم آموخته شده؛ اما تقریباً همیشه یک چیز مثبت وجود دارد، اگر به دنبال آن بگردید. در مورد مثبت اندیشی در کسب و کار، ما یک مقاله با عنوان چگونه در کسب و کار تفکر مثبت داشته باشیم؟ در همیار آکادمی داریم که پیشنهاد میکنیم مطالعه بفرمائید.
4. همدلی(Empathy)
برای افراد، داشتن همدلی برای یک زندگی موفق بسیار مهم است. افراد با همدلی این توانایی را دارند که خود را در موقعیت فرد دیگری قرار دهند. آنها به پیشرفت اطرافیان خود کمک میکنند، آنها افرادی را که رفتار ناعادلانه دارند را به چالش میکشند، بازخورد سازنده میدهند و به کسانی که به آنها نیاز دارند گوش میدهند. اگر میخواهید احترام و وفاداری اطرافیان خود را به دست آورید، پس با همدلی نشان دهید که به آنها اهمیت میدهید.
چگونه میتوانید همدلی خود را بهبود ببخشید؟
- خود را در موقعیت شخص دیگری قرار دهید:پشتیبانی از دیدگاه خودتان آسان است. بالاخره مال خودتان است! اما لطفاً وقت بگذارید و از دریچه ذهن دیگران به موقعیتها نگاه کنید.
- به زبان بدن توجه کنید:شاید وقتی به حرف شخصی گوش میدهید، دست به سینه مینشینید، پاها را عقب و جلو میکنید یا لب خود را گاز میگیرید. این زبان بدن به دیگران میگوید که واقعاً نسبت به یک موقعیت چه احساسی دارید و پیامی که میدهید مثبت نیست!
- یادگیری زبان بدن میتواند یک سرمایه واقعی در زندگی شما باشد، زیرا شما بهتر میتوانید متوجه احساسات واقعی اشخاص شوید. این شناخت به شما این فرصت را میدهد تا به طرف مقابل پاسخ مناسبتری بدهید.
5. مهارتهای اجتماعی(Social skills)
افرادی که در عنصر مهارتهای اجتماعی به خوبی عمل میکنند، ارتباط برقرار کنندههای خوبی هستند. آنها به همان اندازه که از شنیدن خبرهای خوب، لذت میبرند، برای شنیدن خبرهای بد هم آمادگی دارند.
افرادی که مهارتهای اجتماعی خوبی دارند حتی در مدیریت تغییرات و حل تعارضات زندگی به صورت دیپلماتیک تبحر دارند. آنها به ندرت از گذاشتن کارها به حال خود راضی هستند، اما آرام نمینشینند و دیگران را وادار به انجام کار میکنند: آنها با رفتار خود الگو میشوند.
